17 Kwietnia 2015

Szlak Architektury Drewnianej Tykocina

 Szlak powstał w ramach projektu "Budować, myśleć, mieszkać. Tradycje architektury drewnianej Tykocina" finansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.


Dziedzictwo architektury drewnianej Tykocina

 

Spośród wszystkich miejscowości położonych na Podlasiu bez wątpienia jedną z najbardziej wyróżniających się pod względem swoich tradycji historycznych jest Tykocin. W miasteczku tym zachowało się wyjątkowo dużo unikatowych w skali całego regionu, a nawet i kraju, zabytkowych budynków. Tworzą one niezapomniany urok tego miejsca, któremu ulega każda osoba je odwiedzająca. Do tych najważniejszych zabytków z pewnością należą: kościół pod wezwaniem św. Trójcy, położony obok alumnat, synagoga, czy też zespół klasztoru Bernardynów. Wszystkie wymienione budynki są murowane, jednakże oprócz nich całą podstawową tkankę miasta tworzyły przez wieki i nadal tworzą budynki drewniane. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego jest zamieszczona informacja, iż około 1860 roku w Tykocinie na ogólną liczbę 440 domów tylko 47 było murowanych. Z drewna budowano nie tylko domy i budynki gospodarcze, ale także wiele innych, jak szkoły, karczmy, wiatraki, młyny wodne, czy też spichlerze zbożowe zlokalizowane przy porcie rzecznym na brzegu Narwi. W przeszłości tych obiektów było oczywiście znacznie więcej niż obecnie, przykładowo wymieniając w II połowie XIX wieku w Tykocinie były aż cztery wiatraki. Już w okresie międzywojennym zwracano uwagę na wyjątkowe walory drewnianej zabudowy Tykocina; Mieczysław Orłowicz pisał: Dla miast dawnego Podlasia, względnie najlepiej zachowanym i najmniej przebudowanym typem małego miasteczka jest Tykocin z jego malowniczymi domkami drewnianymi, krytymi starą, czerwoną dachówką i bardzo malowniczymi zaułkami w dzielnicy żydowskiej. Drewniane budynki nie są objęte ochroną konserwatorską w takim stopniu, jak murowane. Drewno, jako materia organiczna, ulega stałemu procesowi degradacji, co wymusza na właścicielach budynków z tego materiału nieustanną opiekę, odtwarzanie tych elementów, które uległy już zniszczeniu. Mimo, iż niektóre z wybranych budynków znajdują się w złym stanie technicznym, to ze względu na ich wartość architektoniczno-historyczną włączono je do szlaku.

 

Pobierz przewodnik po szlaku 

 

broszura_1.jpg  

 

Czas sprawia, że z krajobrazu Tykocina bezpowrotnie znikają najstarsze drewniane budynki mieszkalne i gospodarcze. Niestety nie są one zastępowane przez nowe, nawiązujące do nich swymi proporcjami, wewnętrznym układem, czy użytymi materiałami, przez co bezpowrotnie tracona jest historycznie ukształtowana spójność architektoniczna zabudowy miasta. Należy bowiem zauważyć, że drewniane budynki tworzyły dość jednolite zespoły, wyróżniające się wzajemną harmonią położonych obok siebie obiektów. Przykładowo można tu wymienić istniejący jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku szereg pięciu domów usytuowanych szczytem do ulicy Jordyka. Obecnie zachowały się jeszcze tylko dwa obiekty. Warto też wspomnieć o terytorialnym zróżnicowaniu miejsca zamieszkania określanym przez przynależność etniczno-religijną; ludność żydowska od początku swego osiedlenia się w Tykocinie zajmowała zwarty obszar zabudowy w części miasta zwanej Kaczorowo. Budynki mieszkalne wznoszono według kilku zbliżonych do siebie schematów w zależności od statusu majątkowego właściciela, jego źródła utrzymania, wielkości rodziny. Kolejne pokolenia mieszkańców dostosowywały te układy do własnych potrzeb, wynikających głównie z rodzinnych podziałów. Zmieniano układ pomieszczeń, wymieniano piece, nabywano nowsze meble, dostawiano dobudówki zwiększając powierzchnię mieszkalną. Tę różnorodność można odnaleźć także wśród domów znajdujących się na szlaku architektury drewnianej. Wśród nich mamy budynki mieszkalne mieszkańców Tykocina utrzymujących się z handlu, rzemiosła oraz rolnictwa. Te pierwsze wymagały dostosowania do rodzaju prowadzonej działalności (np. wprowadzenia dwuskrzydłowych drzwi wychodzących na ulicę), te drugie piwnic do trzymania płodów rolnych, a także położonych obok stodół, spichlerzy i budynków inwentarskich.

 

Tekst: dr Artur Gaweł

 

 

 
1   Plac Czarnieckiego 10

1 Plac Czarnieckiego 10

28 Lipca 2020


10 Ul. Jordyka 4

28 Lipca 2020

9 Ul. Jordyka 6

28 Lipca 2020

8 Ul. Klasztorna 5

28 Lipca 2020

7 Wiatrak

28 Lipca 2020

6 Ul. Zacerkiewna 2

28 Lipca 2020