Artel szewski/ Shoemaker's cooperative

„Rzemieślnicza Społdzielnia Pracy Szewców i Cholewkarzy w Tykocinie” potocznie nazywana  Artelem (Artelą) lub „szewcówką” znajdowała się na rogu Placu Czarnieckiego i ul. Świerczewskiego ( dziś Złota ) w piętrowej zabytkowej kamieniczce.

Inwentarz Tykocina z 1771 r. wymienia stojące w tym miejscu drewniane domostwo, z dwoma kominami na dach wywiedzionymi, należące do szynkarza Lejby Choroszuchy. Jest ono także zaznaczone na planie Nowickiego jr z 1769 r. jako stojące szczytem do ulicy. W końcu XVIII w. budynek zostaje przebudowany na murowany, posiada już drugą kondygnację, przekształca się w do dziś widoczną, klasycystyczną kamieniczkę. W XIX w. dom pełnił funkcję mieszkalną, był własnością żydowskich obywateli miasta, o których niestety nic bliżej nie wiemy. Po zagładzie żydowskim mieszkańców Tykocina w sierpniu 1941 roku jako mienie opuszczone, ok.1950 roku, budynek zajęła Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” i  „zaadaptowała” go  na „bazę transportową” złożoną z wozu dwukonnego,  wybijając wielki otwór w ścianie  na wjazd furmanki. Odpowiedzialnym za zaopatrzenie sklepów i gospody GS był Cyprian Kamiński, który wozem przywoził piwo beczkowe z browaru w Jeżewie, a z wytwórni w Knyszynie dostarczał oranżadę do sklepów i gospody. Obok budynku zalegały hałdy zmagazynowanego węgla, dopełniając obrazu zniszczenia. Na szczęście znalazł się nowy użytkownik, tykocińscy szewcy zrzeszeni w „Rzemieślniczej Spółdzielni Pracy Szewców i Cholewkarzy w Tykocinie”, którzy własnymi rękami wyremontowali obiekt przy ulicy Świerczewskiego 4 i za zgodą Gromadzkiej Rady Narodowej wprowadzili się do niej w 1957 roku. 

Po wojnie, gdy indywidualne rzemiosło starano się wtłoczyć w ramy nowej socjalistycznej gospodarki,  w Tykocinie odrodziła się – na jakis czas -  wielowiekowa  tradycja szewskiego  rzemiosła, przed wojną reprezentowanego przez żydowskie warsztaty szewskie i kaletnicze, ale także polskich szewców, choćby znanego mistrza szewskiego, pana Kossakowskiego, który w swoim małym domku na Glinkch  szkolił tak wielkie rzesze młodych adeptów szewskiego fachu, że ‘mała chałupinka była jak Spółdzielnia”. 

Wkrótce pojawiły się w zakładzie problemy z zamówieniami na obuwie i już w 1959 roku Gromadzka Rada Narodowa rozpatrywała problem braku pracy dla spółdzielni szewców i cholewkarzy. Zadecydowano o rozszerzeniu zakresu usług Spółdzielni i w 1962 roku dokooptowano inne branże rzemieślnicze : stolarzy, blacharzy, kowali, rymarzy itp. i przekształcono ją w „Powiatową Spółdzielnię Pracy Usług Wielobranżowych w Tykocinie”.

W 1970 roku zakład przeniósł się na ul. Kozią, a do opuszczonej kamieniczki  wprowadził się Urząd Gminy, mieszczący się dotąd w drewnianym domu na ul. Złotej, co ciekawe w lokalu, gdzie przed wojną działał warsztat kaletniczy i obuwniczy braci Zak.

In Tykocin there were many shoemakers working at home as well as employed in the Rzemieslnicza Cooperative Shoemakers and Cholewkarzy, commonly known as Artela.