25 Sierpnia 2017

Sefer Tiktin

Na fotografii rodzina Dawida Żółtego, właściciela piekarni na rogu ul. Sokołwskiej i Kaczorowskiej w Tykocinie.

 

Ocaleni, by dawać świadectwo

 

Za czasów Polski Ludowej, gdy oficjalne obchody rocznicy Zagłady były niemożliwe, w dniu 25 sierpnia mogiły w łopuchowskim lesie odwiedzali uczniowie szkoły podstawowej w Łopuchowie. Naturalny, ludzki odruch. Mieszkańcy Łopuchowa byli bliskimi świadkami tragedii. Byli zmuszeni przez Niemców do kopania mogił i zasypywania rozstrzelanych.

Nie sposób przeżyć tej rocznicy nie znając doświadczenia tych ofiar zbrodni, którym udało się ocaleć i byli w stanie je zapisać. Z prawie dwutysięcznej społeczności tykocińskich Żydów wojnę przetrwało kilkadziesiąt osób. Świadectwa 12 osób zawarte w 11 relacjach zamieszczonych w Sefer Tiktin przywołują tamte dni – niekiedy godzina po godzinie z ogromną siłą przekazu. Nie sposób się im nie poddać, nie sposób pozostać obojętnym. Czytanie wspomnień tych młodych ludzi, świadków zagłady swoich bliskich ( zagłady niekiedy rozciągniętej w czasie aż do końca wojny) jest jak zdejmowanie pajęczyny z szyb i otwarcie okna. W każdym razie takie było moje osobiste doświadczenie jako tykocinianki.

To trudne i bolesne przeżycie, ale daje poczucie jakiejś odzyskanej wolności, odzyskanej pamięci.

 

Sefer Tiktin , Księga Pamięci Żydów Tykocina została wydana w języku hebrajskim w Tel Aviwie w 1959 roku. W 2016 roku w Tykocinie, w rocznicę Zagłady, na zjeździe potomków tykocińskich Żydów średniego i najmłodszego pokolenia pojawiła się poterzba przetłumaczenia tej unikalnej księgi na bardziej uniwersalny język, zrozumiały na całym globie. Na jesieni na stronie JewishGen Yizkor Book Project pojawiły się po angielsku fragmenty dotyczące okupacji i  okresu powojennego. Chęć poznania historii Żydów tykocińskich w połowie XX wieku jest sygnalizowana także ze strony mieszkańców Tykocina, którzy wiele pamiętają. Pamięć przechowywana jest w rodzinach, gdzie pomagano żydowskim znajomym, lecz zapamiętane są też akty prześladowań ukrywających się. Jeszcze przed zapoznaniem się z relacjami zapisanymi w Sefer Tiktin wiele osób udzieliło nam cennych informacji, choćby dotyczących okoliczności ukrywania się Zyskinda i Lejzora Olsztajnów w gospodarstwie leśnym Wacława Kalinowskiego i Adama Kalinowskiego z kolonii Sierki. Świadków tych ubywa z dnia na dzień. Dlatego tłumaczenie Księgi Pamięci Tykocina na język polski jest sprawą ważną i nie należy jej odwlekać, by móc skonfrontować doświadczenia obu stron, zarówno zapisanych w Sefer Tiktin jak i tych przechowanych w polskiej pamięci.

 

Tauba Zylbersztejn napisała w swojej relacji: „powiedziałam sobie, że jeśli mam siłę przetrwać wszystkie te okropności, to będę w stanie opowiedzieć o nich całemu światu”.

Menachem Turek.: „zostaliśmy ocaleni, aby dawać świadectwo”.

Teraz, gdy świadkowie podchodzą, przekazanie świadectwa ocalonych z Zagłady jest moralnym obowiązkiem wobec naszych tykocińskich współmieszkańców, Żydów, i wobec nas samych.

 

Zamieszczone na naszej stronie  relacje ocalonych zostały przetłumaczone z języka angielskiego, z tłumaczenia dokonanego z hebrajskiego na język angielski przez Selvym Rose.

 

Są to relacje rodzeństwa Tauby i Fiszela Zylbersztejnów, Eliezera Olsztajna, Menachema Turka i Becalela Wyłogi. Łączy je to, że historia ich ukrywania się po Zagładzie związana jest z bliższymi i dalszymi okolicami Tykocina.

 

Każda z tych relacji zawiera w sobie kilka wątków, kilka powtarzających się tych samych tematów: najpierw są to wydarzenia i przeżycia dotyczące okresu od 1 września 1939 roku do dnia 25 sierpnia 1941 roku, drugi dotyczy sytuacji i losów rodziny w dniu Zagłady, trzecia, to historia ukrywania się i walki o przetrwanie. I ostatnia, to powrót do Tykocina, próba rozpoczęcia nowego życia w rodzinnym miasteczku zakończona niepowodzeniem i w rezultacie wyjazdem, do Izraela lub do innych krajów (Zyskind Olsztajn wyjechał najpierw do Szwecji a potem do Australii).

 

Dziękujemy panu Lance Ackerfeld z JewishGen Yizkor Book Project za udostępnienie wersji angielskiej ST do tłumaczenia i za aprobatę dla naszej inicjatywy oraz z zamieszczenie linka do strony z wersją polska na naszej stronie.

 

Przekazując mieszkańcom Tykocina te trzy relacje mamy nadzieje, że tym samym  otwieramy drzwi pamięci do poznawania historii Tykocina w  XX w.

 


 

Sefer Tiktin w języku angielskim na stronie JewishGen Yizkor Book Project:
http://www.jewishgen.org/yizkor/Tykocin/Tykocin.html

 

Oryginalna  wersja Sefer Tiktin w jezyku hebrajskim:

http://yizkor.nypl.org/index.php?id=2746

 

 

Tłumaczenie relacji Ocalonych na język polski Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast

 

Przypisy Maria Markiewicz

 

Wszelkie prawa zastrzeżone

 

 

Tykocin po Zagładzie

Tykocin po Zagładzie

Tykocin po Zagładzie

adw. Menachem Tamir (Turek)

ocalony z tykocińskiej Zagłady

Sefer Tiktin, Tel Aviw 1959

 


Spotkania ze śmiercią

Spotkania ze śmiercią

Historia Tauby i jej brata Fiszela Zylbersztejn
ocalonych z tykocińskiej Zagłady

Sefer Tiktin, Tel Aviw 1959

Historia Eliezera Olsztajna

Historia Eliezera Olsztajna

Ocalonego z tykocińskiej Zagłady
Sefer Tiktin
Ciągle  w biegu

Ciągle w biegu

Historia Bezalela Wyłogi
Ocalonego z tykocińskiej Zagłady
Sefer Tiktin